NİNA

NİNA

Bir zamanlar gönül verdiğim arkadaşım, hala güzel gördüğüm, nefes kesen o güzelim yüzünde devasa bir gülümseme, sevecenlik ve aşk ile bana “Nina” diye hitap eder, bu sesleniş benim de çok hoşuma giderdi. Nina, İspanyol dilinde küçük kız anlamına geliyormuş. Oldukça zorlu denilecek bir sürecin ardından, acemice daha yeni yeni sahnelerde ayaklarımın birbirine dolanmalarla yer almaya başladığımda, kendime yeni bir solist ismi arayışı içine girdim. Böylelikle ön adımı olan "Eunice'ı" arkadaşımın bana seslendiği gibi Nina olarak değiştirdim. Soyadımı da yine çok sevdiğim Fransız oyuncu Simone Signoret’ten esinlendim. Bundan sonrasındaki hayatımı bildiğiniz üzere Nina Simone olarak devam ettirdim.

Acılarla dolu müzik kariyerimde, yüksek basamakları büyük zahmetlerle çıksam da, caz dünyasında adım kısa sürede çok anılır ve aranılır oldu. Bu alandaki çıtamı yükseltmek için canımı dişime taktım. İşimi hala severek ve büyük bir zevk alarak yapıyorum. Müzik otoriteleri sesimin buğulu olduğunu söylerler. Dolayısı ile buna derin bir hüznün sesi de diyebiliriz. Sahnede şarkı söylerken dünyadan tamamıyla uzaklaşıyorum. Kendimden geçiyor, bedenimin anlam veremediğim bir hafifliğe ulaştığını görüyorum. Bu duygu ile sahnelerde sermest bir halde sahnede yorulmadan saatlerce kalabiliyorum. Hissedilenler öylesine büyüleyici ki, anlatılamaz. Rüyalar alemi bu olsa gerek!

Dünyanın dört bir yanına turnelere çıkıyorum. 1970l' yılların başıydı. Bu turnelerden birinde ilk defa Ankara’ya gittim. Ankara’da verdiğimiz ve caz severlerin büyük beğenisini aldığımız o muhteşem konserimizin ardından, kalabalıklardan her daim kaçışan ben, sakin bir Anadolu köyüne gidip görmeyi çok istedim. Ricam üzerine menajerim kısa sürede yaptığı bir araştırmanın ardından, beni orkestramda bulunan meraklı birkaç kişi ile birlikte Bala ilçesinin Büyükcamili Köyüne götürmeye karar verdi.

Yaklaşık üç saat sürecek bir yolculuğun ardından, uzun bir süre sonra yarım saat içinde Büyükcamili köyünde olacağımız söylendi. Şose yol oldukça bozuk. Menajerimin ayarladığı otobüsle çukurlara gire çıka ilerlemeye çalışıyoruz. Çok az bilindiği söylenen Bala ilçesini geçtikten sonra rehberimiz çok merak ettiğim köy isimlerini tek tek söylüyor. Kulağıma garip gelen bu isimleri tekrarlamaya çalışıyorum, ama telaffuz etmekte hayli zorlanıyorum. Rehberimiz Mısto elimdeki not defterine bütün isimleri itina ile yazıyor. Mısto yol güzergâhında aracımızı bir çeşmede aniden durdurdu. Çeşmenin adının “Verem Çeşmesi” olduğunu söyleyince şaşırmadan edemedim. Bir hayrat çeşmesinin böylesi illet bir hastalıkla ne ilgisi olduğunu kavramakta zorlanınca, kısa boylu yerden bitme, ama minik burnunun altında bir torba bıyığı olan Mısto, yarım yamalak İngilizcesi ile buna bir açıklık getirdi.

Bu çeşmenin suyunun çok lezzetli ve aynı zamanda çok şifalı olduğunu ve hatta söylentiye göre verem hastalarını dahi iyileştirdiğinden dolayı bu suyun adının halk arasında böyle kaldığını anlattı. Bu lezzetli sudan kana kana içip serinledik. Temmuz ayının sabah güneşi karşıdan eğimli de gelse, yakıcı olmaktan geri kalmıyordu. Etrafta irili ufaklı tepeler ve geniş düzlüklerin çok da yeşil olmaması dikkatimi çekti. Yakındaki cılız bir söğüt ağacına konan serçe cıvıltıları doğanın müzikaliydi. Ara sıra öbekler halinde ağaçlar boy gösterse de yeterli değildi. Soluklanıp serinledikten sonra yolumuza yeniden koyulduk. Mısto’nun defterime yazdığı köy isimlerine bakıyorum. Beynam, Büyük Boyalık, Küçük Boyalık, Tol, Kesikköprü, Küçükcamili ve en sonunda da hedefimiz olan Büyükcamili köylerinin adını okudum. Hepsi birbirine benzeyen sonsuz bir bozkırda yer alan küçük yerleşim yerleri. Kesikköprü adlı kasabaya ulaştığımızda yeryüzünün çehresi biraz daha değişir gibi oldu. Kızılırmak dedikleri bir nehir göz kamaştıran maviliği ile bozkırı boydan boya dolaşıyordu. Evlerin önlerinde ve arkasında ağaçlar görünüyordu.

Büyükcamili Köyüne bir gün öncesinden haber salınmıştı. Büyük ihtimalle orada da minik de olsa bir konser verecektik. Bu caz konseri köy halkı ve aynı zamanda benim için de bir ilk olacaktı.

Ziyaret denilen bir tepeye geldiğimizde önce korku ile kabuğuna çekilen ve sonrasında boynunu uzatıp bakan bir kaplumbağanın da aynı yönü kendisine yol eylediğini gördüm. Biz en geç yarım saat içinde orada olacaktık. Sanırım ben ülkeme vardıktan çok sonra o da Büyükcamili Köyünde ancak olurdu. Konsere mi gidiyordu diye merak ettimse de dik yokuşta durup hazreti almak güç olacaktı. Yokuşu tırmanmamızın ardından, karşıdan Büyükcamili Köyünü görünce sahneye adım attığım zamanlardaki ilk heyecanın benzerini bedenime yayılan bir tatlılıkla hissedince, kendi kendime şaşakaldım. Mısto’nun bana sürprizi vardı. Beni köyde çok sevdiği ve uzaktan da akrabası olduğunu söylediği Kör Zewe’nin misafiri yapacaktı. Kadıncağızı tanımam etmem. Onun da beni tanıdığını sanmıyorum. Nereden tanısın Amerika’dan çıkıp gelen kömür karası bir kadını. Mısto Kör Zewe’nin aslında düz burnu ve kalın dudakları ile teni benim kadar kara olmasa da, biraz beni andırdığını söyleyince iyice meraklandım.

Aracımız yol kenarında sarı boyalı iki katlı bir evin önünde durdu. Kör Zewe ve kocası Çıtak Haydar’a öncesinden haber verildiğinden ailecek ve meraklanıp gelen komşularla birlikte bizi bekliyorlardı. Hayatımda hiç bu kadar güzel ve içtenlikle karşılanmadım. Kör Zewe o kısacık kollarını açtığında, karşılama için kollarını arasındaki açıklık bana yüz metre gibi geldi. Kendimden utandım. Bu ne doğal bir insanlıktı. Kollarımız birbirimizin bütün bedenlerinde sevgiyle gezindi. Sanki kırk yıldır tanışıyor ve hiç ayrılmamışız gibi bir duyguya kapıldım.  Ev sahibimizin bedeni benimkine kıyasla biraz daha küçük olduğundan ben onu daha iyi ve sıkıca sarıp sarmalayabiliyordum. Dakikalarca sarıldık. Kaplumbağa ortalarda gözükmüyordu. Büyükcamili'de gündü, güneşti. Gökyüzü yedi renkti.

Beklenmedik bir anda alkış sesleri yükseldi. Köylü erkekler başlarındaki kasketleri saygı mahiyetinde çıkarıp kollarının altına sıkıştırmışlardı. Aynı zamanda misafirperverlik gereği olabildiğince de güzel ve temiz giyinmişlerdi. Etraftan yayılan alkış tufanı devam ediyordu. Birkaç tane köpek meraklı bakışlarla kalabalığın yanı başında ağızlarından salyalar akıtarak bize bakıyorlardı. Kadınlı erkekli ve bütün çocuklar adını dahi duymadıkları bu siyahi kadının adını gırtlaklarını yırtarcasına koro halinde bağırmaya başladılar.

“Ninaaa… Ninaaa… Welkommm… Ninaaa… Ninaaa…” ‘Welkom’ kelimesini Mısto önceden onlara öğretmiş olmalıydı. Şaşkınlığım anlatılır gibi değildi. Bu ne büyük bir güzellik ve paha biçilmez bir armağandı. Bu armağan aldığım onlarca ‘Emmy Müzik’ ödülleri ve diğerlerinden çok daha güzel ve manevi değerdeydi. Beraberimizde getirdiğimiz oyuncakları köylü çocuklara dağıttığımızda, onların mutluluğunu mutluluğum edindim. Hayatımda ilk defa bu kadar huzur ve barış doluydum.

Program gereği Kör Zewe’nin evinde hazırlanan öğle yemeğinden sonra, yine aynı evin balkonunda vereceğimiz küçük bir konserle köylülere seslenecektik. Çıtak Haydar’ın önceden kestiği kuzu etinin suyu ile Kör Zewe’nin yaptığı yöreye özgü bulgur pilavını kurulan dört ayrı yer sofrasının ortasına büyük tepsilere küçük tepecikler halinde yığılmış haldeydi. Bu küçük bulgur tepeciklerinin dört bir yanına kuzu etleri yerleştirilmişti. Bağdaş kurarak oturduğumuz yer sofrasında sunulan tereyağlı ve naneli keşkek çorbasını ön yemek olarak kaşıkladık. Müthiş bir lezzetti. Sonrasında yediğimiz etli bulgur pilavı da aynı şekilde dillere destan bir tattaydı. Bugüne kadar alışık olmadığım ve tatmadığım lezzetlerdi. Köpüklü ayranlarla da susuzluğumuzu giderince karnımız tok-sırtımız pek oldu. Siyah ve kalın dudaklarımı köpüklü ayrana daldıra daldıra içmiş olacağım ki, beyaza boyanmış gibi görünen dudaklarım sofradakilerin gülüşmelerine sebep oldu. Kısa sürede olup biteni anladım ve mahcuplukla dudaklarımı sildim.

İçilen çayların ardından köylüler küçük konserimiz için Kör Zewe’nin balkonunun altına toplanınca orkestra arkadaşlarım enstrümanlarını alıp balkona çıktılar. Ardından ben de alkışlar eşliğinde balkon merdivenlerini Kör Zewe’nin elinden tutarak tırmandım. Konser öncesi bir ara Kör Zewe’yi mutfağa çektim ve bildiği bir türkü olup olmadığını sordum. Çok sıkıldı. Hayır mahiyetinde gören tek gözünün bakışlarını yere indirip omuzlarını silkti. Bunun üzerine kocası Çıtak Haydar devreye girdi.

“Biliyor… Biliyor… Kürtçe bildiği bir türkü var. Onu söylesin.”

“Hangisi?” diye merakla sordum.

“Kürtçe ‘lo berde’ diye bir parçası var. Onu söylesin.” diye ısrar edince güçlükle ikna edip mırıldanmaya başladı. Parçayı birlikte birkaç kez söyleyip mutfakta kısa bir prova yaptık.

Sahnedeki (daha doğrusu balkondaki) yerimizi aldığımızda çevrede yer alan Kesikköprü, Tepeköy, Küçükcamili, Bektaşlı, Heştiyar ve Kuyular adlı Heciban aşiretine mensup olduğu söylenen köylerden gelenlerle birlikte yaklaşık bin kişilik coşkulu bir dinleyicinin karşısındaydık. Muhteşemdiç Tezahuratları yoğundu. Yüreğim bir hoş oldu. Kalbim hızla atmaya başladı. Heyecanım doruklardaydı. Kör Zewe’nin elini tuttuğumdan ve köylülerin yoğun ilgisinden kendimi oldukça iyi ve mutlu hissediyor olacağım ki, içimden “Feeling good – İyi hissediyorum” adlı şarkımı ilk önce seslendirmek geldi. Parçanın sözleri bildiğiniz gibi aynen şöyle ilerliyor.

“İyi hissediyorum.

yükseklerde kuşlar uçuyor, nasıl hissettiğimi biliyorsun

gökyüzünde güneş parlıyor, nasıl hissettiğimi biliyorsun

hafif bir rüzgar esiyor, nasıl hissettiğimi biliyorsun

          işte yeni bir şafak

işte yeni bir gün

yeni bir hayat

benim için

ve ben iyi hissediyorum

denizde balıklar var, nasıl hissettiğimi biliyorsun

nehir özgürce akıyor, nasıl hissettiğimi biliyorsun

ağaçlar kokular saçıyor, nasıl hissettiğimi biliyorsun

yusufçuk güneşe uçuyor, neden bahsettiğimi biliyorsun, değil mi?

kelebekler neşe içinde, neden bahsettiğimi biliyorsun

günlerin bittiğinde huzur içinde uyumalısın

işte bundan bahsediyorum

ve bu yaşlı dünya yeni bir dünya

ve cesur bir dünya

benim için

yıldızlar parladığında nasıl hissettiğimi biliyorsun

çamların kokusuyla nasıl hissettiğimi biliyorsun

ah, işte özgürüm

ve ne hissettiğimi biliyorum.”

Seyircilerim şarkılarımdan tek kelime anladıklarını anlamadıkları halde aralarında ağlayan ve gözlerini mahcuplukla silen pek çok insan vardı. Ben bunu şarkılarım esnasında yüzümdeki hüznü görüp hissetmelerine yordum. İnsanların bakışları tanıdıktı. Benim kömür karası insanımdan farksız bakıyorlardı. Mahcup, ezik, utangaç, acemi ve güven yoksunu. İkinci sıraya Kör Zewe ile söyleyeceğim Kürtçe parçayı almıştım. Zaten toplamda dört şarkı söyleyip ve böylelikle insanları da hiç anlamadıkları bir dilde ve bilmedikleri müzikle daha fazla sıkmayacaktık. Arkamda bir vokalist gibi duran Kör Zewe’yi yanıma aldım ve sol kolumu onun aşağılarda kalan omuzuna koydum. Birlikte söylemeye başladık, ama ben daha çok nakarat kısımlarında ona eşlik ettim.

“Lo berde

Şevek di nîvê şevê da lo,

Di giraniya xewê da

Şevek di nîvê şevê da lo,

Di giraniya xewê da

Destê xwe da destê min lo,

Di bin roniya hîvê da

Destê xwe da destê min lo,

Di bin roniya hîvê da

De berde de berde,

Lawo destê min berde

Evînî bi kul û derd e lo,

Lawo destê min berde

Evînî bi kul û derd e lo,

Lawo destê min berde

Min tu ditî li hewzê gulan,

Sibê, nîvro û êvaran

Te ez dîtim li hewzê gulan,

Sibê, nîvro û êvaran

Dest avête gerdenê lo,

Xişîn ketiye guharan

Dest avête…”

Kürtçe dilindeki bu muhteşem aşk şarkısının sözlerinin anlamını da ben yazmayayım. Benim gibi bilmeyenler Türkçede araştırıp öğrensinler. Zaten müziğin dilinin olmadığı herkes tarafından bilinen bir gerçek. Yine de öğrendiğim kadarı ile şarkının bir yerlerinde “Aşk yara ve dert doludur, oğlan ne olur, hani daha yol yakınken, beni böylesi zorlu bir yola beraberinde sürükleme.” türünden anlamlı bir şarkı. Doğrusu çok büyük keyif aldım. Beklemediğimiz bir anda, adının Memo olduğunu söyleyen başka bir köylü, içinde benim adımın da geçtiği bir Kürtçe şarkı söylemek istediği ricası ile gelince, hepten şaşırmıştık. Gerçekten de şarkının sözlerinde adım geçiyordu. Kısaca bu şarkının da sözleri şöyleydi.

"Ninna nina ninaye,

çıpkım male dünyaye.

...................................

Ha di içi da içi da

li male ape Heci da

ramisanek bi de min

di qunciki tarıda..."

Bu hareketli parçanın ardından onlarca halkadan oluşan uzun halaylar çekildi. Böylesi bir şenliğie ilk defa tanıklık ediyordum. Şaşkınlığım dudak uçuklatacak türdendi. Söylediğimiz dört parçanın ardından yoğun istek üzerine “Four Woman – Dört Kadın” adlı parçamla konserimizi dünyanın pek de bilinmeyen bir noktasında, coşkulu sevgi gösterileri arasında tamamladık. Ama hiçbir dinleyiciyi dünyanın diğer yerlerinde hep yaptığım gibi; tipik bir Nina Simone olup, kimseleri paylama gereği duymadım. "Otur yerine veya kıpırdama," diye çıkışmadım. Hüznümün altında etli dudaklarımın kenarında sürekli bir gülümseme vardı. Sadece Kör Zewe'ye alkışın az olmasından dolayı daha coşkulu bir alkış istedim. Tam tersine onların önünde yerlere kapandım.

Ayrılık vakti gelip çatmıştı. Çocuklar ayaklarıma dolanıyorlardı. Şaşkındılar. Kör Zewe ve diğer pek çok kadın ve erkeğin gözlerinden yaşlar süzülüyordu. Serde duygusallık var. Karşımda, adını sanını hiç duymadıkları ve ilk defa gördükleri kömür karası siyahi bir kadın için yaşlar akıtan bir kitle vardı. Kendimi tutamadım. Gözlerimden boncuklar halinde süzülen yaşlar Kör Zewe’nin yüzündeki ıslaklıkla, sular seller halinde birbirine karıştı.

Vedalaşma esnasında ev sahibimiz hemhalim Kör Zewe’ye sıkı sıkıya sarıldım. Mısto aracılığı ile ülkemde “Dışı siyah içi beyaz” olan pek çok insanın bulunduğunu ve bir yandan da sürdürmeye çalıştığım mücadelemin yoğunluklu bir kısmının onlara karşı olduğunu kulağına fısıldadım. Kendilerinin içlerinin ve dışlarının hep böyle kalmasını rica ederek ayrıldım. Anlayıp anlamadığını bilemiyorum. Zamanında Vietnam’da yürütülen savaşın karşıtlığından dolayı hapis yattığımı, ırkçılık ile her daim kavga halinde olduğumu, büyük bedeller ödediğimi anlatamadım. Dediğim gibi anlatsam da beni anlayıp anlamayacağından emin değildim. Bildiğim, gördüğüm bu insanlar pür ve aktılar. Buruk duygularla ardımda gözleri buğulu pek çok insanı el sallamaları ile bıraktım. Kalbim onların avuçlarında kaldı. Aracımız Ankara’ya doğru çukurlara bata çıka yola koyuldu.

Amsterdam, 26 Aralık 2019