DERSİM DAĞLARINDA TÜRKÜ SÖYLEMEK

DERSİM DAĞLARINDA TÜRKÜ SÖYLEMEK

O dünyanın en saf ve temiz insanlarından biriydi. Doğa, insan, yaşadığı evren ve de kendisi ile alabildiğine barışıktı. Her hareketi, tatlı gülümsemesi, ellerini insana sımsıcak bir dostlukla uzatışı, sevgi dolu yüreğinin kapılarını sonuna kadar tereddütsüz açışı, coşkulu bir sevgiyle güzellik dolu sözcüklerini art arda karşısındakine sakin bir eda, yumuşak bir tonlama ile aktarması, samimi-çocuksu bakışları ve hissettirdiği güven dahi oldukça ayrıcalıklıydı. Yediden yetmişe herkesin hayran olacağı, zor ulaşıla bilinecek insani bir estetik/güzellikte ve doğallıktaydı. Ahmet Amca kendince insanlık timsali, çok ulu bir çınardı.
1923 lü yılların karmaşalı döneminde, Dersim' in Nazımiye adlı ilçesinde dünyaya geldi. Çocukluğu, gençliği ve yaşlılığı olanca sıkıntılarla geçti. Bu sıkıntıların en büyük nedeni ise; tesadüf bu ya, binlerce diğer kader ortağı gibi, gözlerini dört dağ içindeki Dersim' de; kendisini bekleyen güçlüklerle dolu dünyaya açmış olmasıydı. Bu elbette kendi seçeneği değildi. Bu coğrafyada doğmak iradesi dışında gelişse de, bu söz konusu tabiat olayı, o zamanlardan günümüze değin hep suç olarak algılanıp, uygulama görürken, yöre insanı ise hep potansiyel suçlu sayıldı. "İçinde bir yariniz de olsa, Dersim'i Hak bile saklamaktan acizdi."
Ağız tadı ile çocukluğunun zerresini yaşayamadan, ömrünün genç baharında, narin dalları tomurcuklanmadan, binlerce masum insanın acımasızca öldürüldüğü Dersim katliamı ile tanıştı. O yıllar: henüz on beş yaşlarında ergenlik çağına gelen, bir delikanlı adayı iken, dünyanın en büyük jenositlerinden biri (suç unsuru olarak görülen coğrafyanın adını taşıyan ve çıkarılan kanunlarla) uygulandı. O taze fidan, onca gayri insaniliğe bizzat tanık oldu. Onlarca insanının, akrabasının ve ailesinin katli gözlerinin önünde barbarca süngülerle, tüfeklerle ve havadan yağdırılan bombalarla yapıldı. Uzun yıllar yaşadıklarının travmalarını üzerinden atamadan, 12 Eylül öncesi ve sonrasında da başka gayri insani durumlara, salt bu coğrafyadan bir insan olduğu için; ilerlemiş yaşına rağmen günlerce hücreye atılmalara ve yoğun işkencelere maruz kaldı.
Dersim'in bu ak saçlı pamuk dedesi; yaşamının yaklaşık son on beş yılını Hollanda' da, çocuklarının yanında geçirdi. Zorlu ve tabiat harikası Dersim topraklarında, meşe kaplı Haydaran, Zel, Jargovit, Munzur dağlarında, Düzgün Baba diyarında, Munzur Çayı ve Peri Suyu kıyılarında yankılanan türkülerini, yıllar sonra Hollanda' da, yılan kıvrımlı kanalların boylarında, uçsuz bucaksız lale tarlalarında, yel değirmenlerinin gölgesinde incitilmiş-buruk bir kalp ile mırıldandı. 4 Eylül 2013 tarihinde, bir daha türkü söylememek üzere, geldiği çetin koşulların hakim olduğu kutsal topraklarda, dinlenmek üzere, buğulu gözlerini kapattı. Toprağı bol olsun, ışıklar içinde dinlensin. Kendince olan doğallığı ile dünyaya kattığı zenginlik, insanına miras olarak bıraktığı güzellikler elbette unutulmayacaktır. Dersim dağlarında doksan yıldır yankılanan muhteşem bir türkü daha, o eşsiz doğaya karışıp, kayboldu. Topraklar bu dünya güzeli dedesini bir daha vermemek üzere kolları ile sımsıkı sarıp, sarmalayıp koynuna aldı.

Amsterdam, 4 Eylül 2013

MADIBA

MADIBA

''O İYİ İNSANLAR,

O GÜZEL ATLARA

BİNİP ÇEKİP

GİTTİLER."  Y. Kemal

18 Mayıs 1918 tarihinde Umdata yakınlarındaki Thembu aşiretinin ikamet ettiği Myezo köyünde; yörede konuşulan Güney Afrika' nın Zosa dilinde, kavurucu Afrika sıcaklarının hakim olduğu, boncuk mavisi gökyüzünün sıcak kubbesine art arda büyük sevinç ve mutluluk çığlıkları yükseldi. Coşkulu bir bayram havası vardı. Myezo köylüleri kadın-erkek, genç-yaşlı ve çocuk demeden kol kola girip, çıplak ayakları ile en şen şakrak şarkıları eşliğinde, tam tamlar eşliğinde durup durmaksızın, günlerce dans ettiler. Thembu aşiretinin saygın lideri Henry Mandela' nın göz bebeği dört karısından üçüncüsü olan, dolgun göğüslü, kalın dudaklı, inci dişli, "kara üzüm habbeli"  Nesekeni Fanny' den, geniş alınlı, çekik gözlü, kıvrım kıvrım saçlı, güzel mi güzel, çikolatamsı bir oğlu olmuştu. Böylelikle Thembu aşireti de, maruz kaldıkları, ırkçı beyaz azınlığın gayri insani baskı ve ayrımcılığına karşı bir can daha çoğalmışlardı. Umutları bir kerte daha artmıştı. O nedenle dem, bayram günüydü.

“Tüm insanların uyum içinde birlikte yaşadıkları ve eşit haklara sahip oldukları demokratik ve özgür bir toplum hayali hiç aklımdan çıkmıyor. Uğrunda yaşadığım ideal bu ama gerekirse bunun için ölmeye de hazırım.” diyen ve yaşamını bu şiarla verdiği mücadele ile sürdüren Nelson Rolihlahla Mandela, 27 yıllık bir mahkumiyetin ardından Güney Afrika' da Apartheid rejimine son verip, devlet başkanlığına seçildi.

Bütün ezilen ve sömürülen halkların imrenerek; “keşke biz de böyle bir lider yetiştirebilseydik” dediği, günümüze değin, mücadelesi, heybetli kişiliği, efsanevi duruşu, onuru, zekası ve barış yanlılığı ile en büyük halk liderlerinden biri, aynı zamanda "Siyah Bilinç Hareketinin" kurucusu, adına şarkılar söylenen Steve Biko' nun da yoldaşı, dünyaya alabildiğine büyük gülümseyen- insanlığın yüz akı Nelson Rolihlahla Mandela'nın hayata gözlerini yumduğunu, bütün haber ajansları tekrarlarla geçti. Kara Kıta Afrika - Güney Afrika'da, Myezo Köyü'nde ve yüreği insanlıktan - güzellikten yana atan, anısı önünde saygıyla eğilen milyonların kalplerinde, 95 yıl sonra hüzün ve yas var. Mücadele ile geçen uzun bir ömür sonrasında dem, matem günü. İnsanlığa kattığı ulvi değerler ve oldukça kıymetli öğretilerinden dolayı, dünyadaki bütün halklar, özellikle de ezilen ve sömürülen halklar sana minnettardırlar. Ruhun şad olsun Madiba. Bol ışıkla, huzur içinde uyu.

AFAKAN BASKINI GÜNDEMLER

AFAKAN BASKINI GÜNDEMLER

İnsanlık ekonomik krizler, sevgisizlik, ayrımcılık, horlanma, ırkçılık, ötelileştirme, diz boyu adaletsizlik, savaş, açlık ve günümüze kadar benzeri binlerce karmaşık nen yaşadı ve yaşamaya devam ediyor. Bütün bu olumsuzlukları, elbette geldiğimiz toplumun bireyleri de, iliklerine kadar bire bir hissediyor/hissettiriliyor. Reva görülen olanca negatif uygulamanın yanı sıra, bir de bizim toplumumuzda her daim kısa aralıklarla, birileri tarafından damdan düşercesine ortaya atılan gündemler var ki; insanlarımız da sanki işleri-güçleri-sorun ve sıkıntıları hiç yokmuş gibi, her defasında denize düşmüşler de, tek kurtarıcıları olan, bu yılan gündemlere sıkı sıkıya sarılmadan edemiyorlar. Bu kör dövüşü hep olageldi ve de aynı şekilde devam ediyor, ettiriliyor. İnsanın içine artık gına geliyor. Dünya nelerle uğraşırken, bir de bizim insanlarımızın meşgale edindiklerine bakıldığı zaman, gidilen yolun arpa boyundan daha öteye olmadığıdır.

Başkanlık sistemi, yeni anayasa, başörtüsü, pantolon, kıç örtüsü, marmaray arızaları, mega açılış showları, Adnan Hoaca' nın dekolteli kedicikleri, başı sürgündeki güç-cemaat, kokuşmuş ağızlardan dökülen küflü lakırdılar, hoca efendi, kızlı-erkekli, dershaneler, deprem riski büyük açılımlar, dünyanın en ırkçı nesillerini yetiştirmek gayesi ile onlarca yıl öce çıkarılan faşizan andın kaldırılması ve getirisinin- bazı güruhlarda oluşturduğu derin-yürekler burkan üzüntü, çekik gözlü Serdar Ortaç, Barzani' nin başından temizlenen konfetiler-kim temizledi-nasıl temizlendi gibi gündemler.
Takılıp kalmanız halinde insanın kelimenin tam anlamı ile kafayı sıyırmaması içten değil. Naçizane önerim; toplum olarak bu ne idüğü belli olmayan-suni "yılanlara sarılmayı" ara sıra da olsa, artık bir tarafa bırakıp; çoğu yazar, şair, müzisyen, sanatçı ve aydının ve toplumun bilinçli insanlarının-demokratların yaptığı gibi biraz da, sevgiye, güzelliğe ve daha insani yönlerin bulunduğu şeylere sarılmayı yeğleyelim, diyorum ve çeldirici olarak sizi aşağıdaki satırlarla başbaşa bırakıyorum.
Ahmet Arif, Leyla Erbil' e yazdığı ve şimdilerde kitaplaşan mektuplarının birinde, yukarıda benzeri kısır döngü gündemlerden kafayı sıyırmamak için sıyırıp, okumanızı tavsiye ettiğim satırlarda, biricik aşkına, kör kütük sevdalısına, aynen şöyle ve adını da koymak gerekirse, "ne güzel" der.
"Benim yönümdense-kaç defa söyliyecem bunu be- SENden gayri tüm erdem ve nimetlerin gözümde bir çöp kadar bile değerli olmayışıdır.Her neysem, şair, usta, mahpus, sürgün, acemi, yiğit ya da korkak, SENinle değerlendirebilirim. UTANIYORSAM, senden utanabilirim ancak, YİĞİTSEM, seninle yiğit olunur elbet. Korkuyorsam, sensizliğin korkusudur bu. Daha ne canım kızım? Dişine zar, boynuna ter olasım gelir. Gün yirmi dört saat seni düşünmek. Ne yüce, ne sonsuz bir duyu bu, bilir misin ki?"
Umarım bir nebze de olsa, afakanlar baskını gündemin dışına çıkmışsınızdır. Bir insanın, hele de sevdiğinin "dişinin zarı- boynunun teri" olmasının tarifi var mıdır, sizce?
Saygılar...

 

ÖZGÜRLÜKLER ÜLKESİ - DENEME

ÖZGÜRLÜKLER ÜLKESİ

Bazı zamanlar, kimi insanlar tarafından bir zamanların fırtına-futbol oyuncusu Maradona' ya benzetildiğim oluyor. Ne kadar doğru bilemiyorum ama, bu iddiada bulunmalarında, ihtimallen saçlarımın kıvırcıklığı ve yüz hatlarım, bu benzetmeyi yapan kişiler üzerinde böylesi bir kanının oluşmasında etkin olabiliyor. Bunun gibi bir ihtimal ortada olmasına rağmen, henüz fırsat bilip ve zaman yaratıp, futbol dergilerinden veya ilgili gazete sayfalarından kırpabileceğim Maradona'nin bir resmi ile aynanın karşısına geçip, bu ünlü futbolcu ile ne kadar benzer yanımın olduğunu tetkik etmek için kendimi karşılaştıramadım. İnsanların ünlüler ile benzeştirilmesi, güzel olsa gerek. Ayrıca Maradona' nın sosyalist duruşunu hep taktir etmişimdir. Kendileri ile müşerref olamadık, bundan sonra olacağımızı da sanmıyorum. Bazıları tarafından benzetildiğim bu Latin çocuk, muhtemelen çok da iyi bir insandır. Ömrüne bereket, varsın iyiliğince sağ olsun. Ne hoş, ne ala. Başka da ne diyebilirim ki!

Görünüm olarak kimi insanlara göre, Türkiye' li birileri gibi bir görünümüm olmadığından, çoğu yerde dolaşırken söz konusu olan, Maradona görünümümle bu adam nasılsa bizim lisanımızı bilmiyordur ihtimalinin büyüklüğü ile, etraftan duyulur kaygısı olmadan- sansürsüz, rahatça Türkçe konuşuluyor. Bu benim için bir nevi avantaj olarak görülebilir mi, bilemiyorum. Bugüne kadar pek çok kırpılma gereksinimi görülmeyen konuşmaya tanık oldum. Çoğu zaman insanların özeli deyip, duyduklarımdan dolayı yüzümün kızardığını hissederek, oralardan uzaklaşma eğilimine girsem de, bazen de uzaklaşamıyorsunuz.

Son yaşadığım olayın, öyle sansürlük durumu olmasa da, yine de ilginç bir yanı vardı. Bizim meşhur, aylardır dört gözle beklenen nur topu "Demokratikleşme Paketimizin" açıklandığı günün sonrasıydı. Amsterdam'da oturduğum yere yakın olan bir marketten alış veriş yapıyordum. Bu sırada yanımdan iki tane türbanlı (Bu açıklamayı sadece görünümlerini anlatmak gayesi ile detay olsun diye düşüyorum. Yoksa her insan istediği gibi giyinebilmelidir, ama yine de çarşafa veya burkaya vardıracak kadar olmamalıdır diye de düşünmeden edemiyorum.) Türkiyeli otuz beş-kırk yaşlarındaki bayanın yanımdan geçtiklerini gördüm. Bayanlardan siyah turbanı olan, pembe türbanlıya dönerek;

"Gördün mü qı, senin Tayyip ne yaptı, dün.

Bende büyük bir merak saldığı gibi, pembeli bayan da bir hayli meraklanıp;

"A..a.. ne yaptı ki qı?"

Aklıma ilk gelen, Kasımpaşa'lılığını göz önünde bulundurarak; Erdoğan, Devlet Bahçeli'ye mi, yoksa Kılıçdaroğlu'na mı tokat attı, oldu. Yanılmıştım, Erdoğan o kadar da ileri gitmemişti.

"Aboo... Duymadın mı qı, dün Türkiye'mizi nasıl da özgürlükler ülkesi yaptı". Pembe türbanlı bayan arkadaşının anlattıklarını can kulağı ile dinlerken, ben kasaya yanaşmıştım. Bahşedilen özgürlüklerden dehşetli mutlu olan bayanların ilginç konuşmalarının devamını ne yazık ki duyamadım. Ve biz, yani ben, pembe ve siyah türbanlı bayan bu konuşmalar yapılırken, ülkemizde kırıntı halinde olan, lütfedilerek sunulan özgürlüklerin bin katını onlarca yıldır uygulayan bir ülkede yaşıyor ve nur topu-ucube paketimizin getirdiği özgürlüklerle , "görmemişin bir oğlu olmuştu ve mukaddes  çükünü koparmıştı"  türünden böbürlenerek övünüyorduk.

Pakette yer alan özgürlükleri, Hollanda gibi bir ülkede açıklamaya kalksanız, adamlar anlattıklarınızı anlamakta oldukça zorlanacakları gibi, hiç bir anlam veremeyip, bir o kadar da komik bulacaklardır. En dikkat çeken özgürlüğümüz, alfabemizde olanı idi. Seksen beş yıl öncesinde zavallı, hiç bir terör eylemine karışmamış, kimselerin tavuğuna kış dememiş, en hafif yüz kızartıcı hiç bir suçu olmayan; Q, X ve W harflerinin yasaklandığını ve bunun serbest kaldığını açıklamak dahi bir Avrupalının nezdinde, insanı oldukça küçük düşüreceği gibi, bunu açıklamakla, abesle iştigalin en büyüğünü etmiş olursunuz. Söz konusu harflere baktığınız zaman, alımlı olduklarını da hemen görürsünüz. Q harfi kuyruklu olsa da, X ve W yere oldukça iyi basıyorlar. Avrupalı kardeşlerimize dönüp:

"Ya bak, Hans ve Maria arkadaşlar; hani nereden başlasam, bilmem ki nasıl anlatsam. Var ya, tam bundan seksen beş yıl önce, ülkemiz böyük Türkiye' yi muasır medeniyetler seviyesine getirmek isteyenler; ayağa iskarpin, bacağa pantolon, yelek, kravat ve bunları tamamlayacak olan "serpuş-şapka" ile de kellikleri kamufle ettikten sonra, aynı topraklarda binlerce yıldır yaşayan başkalarının dillerinde bolca bulunan Q, X ve W harflerini yasaklamaları gerekiyordu. Şimdi harfler üzerindeki yasaklama kalktı (buyurun buradan yakın). Ne güzel değil mi?"

Harflere özgürlük getirdiğini söyleyen de, göğsünü gere gere, bu tabuyu kaldırdığını değil de, Türkiye'yi sanki, artık dünya yaşanılır halde değil, o nedenle ülkemizi olduğu gibi alıp, Mars' a veya başka bir gezegene taşıdığı edası ile beyan edince, yaşanan ayıbı, daha da içinden çıkılmaz bir hale getiriyordu.

Onlarca yıl önce gelen dünyada eşi benzeri olmayan yasak, bir kanun maddesi ile getirilmişti. TCK' nın 222 inci maddesi gereğince söylenen aynen şöyleydi.

"Ey ahali... Duyduk duymadık demeyin. Q, X ve W harfleri devletli padişahımız tarafından yasaklanmıştır. Sakın ola; namelerinizde, evraklarınızda, düşüncelerinizde, konuşmalarınızda ve çocuklarınızın isimlerinde bu harfleri kullanayım demeyin. Bilerek veya bilmeyerek bu haltı yiyenler, Türk harf kanununa muhalefet etmekten,  iki aydan altı aya kadar kodese tıkılarak cezalandırılacaklardır. Sonra, vay ben duymadım, görmedim, bilmiyorum demeyin."

Özgürlükler elbette ki, avantaj hanesindedirler. Gelinen noktadaki dezavantaj; öğretilmesi halinde kırkar yıl daha kölesi olacağımız mıdır? Maşallah, haksız yere cezalandırılan, vuruldukları prangalarından kurtulan üç harfimiz oldu. Önümüz bayram, bir bakarsınız çiçeği burnunda yakışıklı harflerimiz, büyük veya küçük versiyonları ile Q, X ve W kol kola girip, bendeniz Maradona' nın ve sizin elinizi öpmeye gelirler. Torunlar geliyor, hasret büyük, şeker ve kolonya hazır, buyursunlar gelsinler, kapımız açık. Maradona' nın başındaki meşin top gibi, başım- gözüm üstüne.

Amsterdam, 7 Ekim 2013

LEYLIM LEYLIM

LEYLIM LEYLIM

"Uy havar!.... Oy sevmişem ben seni" sesi derin kuyulardan gelir gibidir. Yüreği kor şişlerle dağlanmışçasına, sevdiğine, aynen böyle haykırmıştı Ahmet Arif. İniltili haykırışından da anlaşılacağı gibi, sevmek ki tarifi olmayan bir sevmek. Günümüze kadar bunu kime haykırdığını, kimin "hasretinden prangalar eskittiğini", kimi "anlatamadığını" hep merak etmiştim. 23 Eylül' de çıkan Leylim Leylim adlı Ahmet Arif' in, gözleri "yangın mavisi" olan Leyla Erbil' e 1954-59 yılları arasında yazdığı mektupları içeren kitap çıktı ve bu merakımızı gidermiş oldu. Kim bilir uzaklarda kalmaya devam eden ben, bu kitabı ne kadar zaman sonra elime alıp koklayacağım, oyuncağı ile yatan küçük bir çocuk misali, edindiğimde kitap ile belki yatacak kadar abartmayacağım, ama uzun uzadıya bir sevgili gibi okşayacağım kesin ve öpmemeye çalışacağım, her ne kadar bu konuda emin olmasam da.
Bu güzelim ve belki de dünyanın en güzel sözcükleri ile anlatılan, alabildiğine insani olan aşktan çok derin etkilendim. Şiirler gençliğimizin baş döndüren dizeleriydi. Ve onlarca yıl sonra, şiirler kadar güzellikteki aşkın tarafları olan insanların kimliklerini öğrenince, geçliğimizde dilimize pelesenk olan sözcükler, daha bir büyüleyici hal aldı. Gönül rahatlığı ile, kendi kendime tam yerini bulmuş desem de, sanki platonik bir aşk olduğu kanısı ile biraz da içim burkulmadı, yüreğinin yükü duygu olan şaire acımadı değil.
1995 yapımı, baş rollerini Clint Eastwood ve Marly Streep gibi büyük sanatçıların paylaştığı "The Bridge of Madison Country" (Türkçesi-Yasak ilişki) hafızalardan silinmeyen aşk filmini izleyenler, tabir yerinde ise tam bir "deja vu" yaşayacaklardır. Geriye kalan, çok büyük bir aşkı tepeden tırnağa hücrelerine kadar yaşayanların iki insanın hayata veda etmelerinin ardından, bu ilişkide de gün ışığına çıkan mektuplar olacaktır. The Bridge of Madison Country filminin karelerini gözlerinizin önünde yavaşça kaydırıp, Clint Eastwood' un yerine Ahmet Arif ve gizemli bir güzelliği olan Marly Streep' in yerine de aynı güzelliği aratmayacak Leyla Erbil'i itina ile yerleştirdiğinizde, değişen pek bir durum olmayacaktır.
"Gitmek,
Gözlerinde gitmek sürgüne.
Yatmak,
Gözlerinde yatmak zindanı
Gözlerin hani?"
Bin bir çeşit narin çiçeğin burcu burcu koktuğu Mezopotamya' nın Kırlarından-dağlarından, şehirlere bağıra bağıra şiirler yazan dünyanın en büyük şairlerinden biri (bence) olan Ahmet Arif, Mecnun olup, "Kulluğumla ellerini, gözlerini öperim" dediği, Sevgili Canım-Zalim Leyla diye hitap ettği, (ki, kanımca ancak Ahmet Arif böyle seslenir) gönlünü kaptırdığı, kör kütük aşık olduğu şehirdeki büyük yazar, güzeller güzeli Leyla Erbil' e, her mektubunda muhteşem girizgahlarla, salt kendi lugatında yer alan, bal tadında-damıtılmış nice bakir sözcükle daha neler neler yazmıştır. O' nu bu denli ölümsüz ve ünik şiirler yazmasına neden olan aşkını, insanın okuduğunda mest olacağı, hayranlık bıraktıracak hangi harikulade cümleler ile dile getirmeye çalışmıştır. Doğrusu çok merak ediyorum. Siz de merak etmiyor musunuz?
"Leylim - leylim
Ayvalar, nar olanda
Sen bana yar olanda.
Belalı başımıza
Dünyalar dar olanda."

ÜLKEM İÇİN

ÜLKEM İÇİN

Bana ellerini ver.

Dağların kokusu,

nergizler ve

kar ile doldurayım.

Bana, Godot' u beklerken aklaşan gözlerini ver.

Şehitlerin al kanı

Zaferin ve yenilginin renkleri ile

doldurayım.

Bana kulaklarını ver.

kurşun sesleri,

yiğitlerin öldürülmeleri anındaki çığlıkları,

Ve ülkemin sevilen "Newroz" şiirleri ile doldurayım.

Bana burnunu ver.

Atom, siyanür

Kokmuş çocuk cesetleri

öldürülen martıların

ve yakılan ağaçların kokuları ile doldurayım.

..............................................

..............................................

                   Venus Faiq

                   Hollandacadan çeviri: Aydın Yılmaz

ACI

ACI

İki kadın,

Biri Türk,

Biri Kürt,

Zeliha birinin,

Şirin diğerinin adı,

İkisi de ana.

Yoksulluklarının payına,

"Vatan-millet-sakarya,"
Dağ başlarında,

Yok yere,

Yitirmek düştü yiğitlerini,

Yıllar yılı,
Yitirdiklerini bilseler de gözlerinin bebeklerini,

Şehriyeli nefis pilavını, bir bardak fazla yapar Zeliha ana.

Ve sahandaki mis kokulu tereyağına, iki yumurta daha kırar Şirin ana.

Olur à  yiğitleri gelir diye...

Amsterdam, 10 Eylül 2013

ALİ BABA'NIN ÇİFTLİĞİ

ALİ BABA'NIN ÇİFTLİĞİ

Çoğu sandalye gibi, onlarca yıldır kullanılagelen hasır örgülü iskemlenin de dört ayağı vardı ve sol arka ayaǧı hafif kısa olduǧundan, en küçük bir harekette durmadan yalpalıyordu. Bu bir ayağı topal sandalyeye oturan, uzun kır sakallı, mavi gözlü adamın başı öne eğik ve oldukça yorgundu. Öyle ki; bütün bedeni ile, başına gelen her türlü oluşumun yorgunuydu O. Karmaşık düşüncelerin bulutlar halinde yoğunlaştığı beyni, kanatlanan kalbi, tüyleri, ciǧerleri, kolları, elleri, ayakları, gözleri, bıyıkları, kır sakalları ve saçlarının dipleri dahi bitkindi. Hasır örgülü, emektar-topal sandalye gıcırtılarla sallanıyor, kırçıl sakalları kırçıllaşıp uzuyor,  yorgun boncuk mavisi gözleri buğulanarak, derya olup daha da mavişleşiyorlardı.

Derin insani düşünceleri, dünyaya sığmayan hayalleri, bütün insanları kucaklayan idealleri, aklı, zekası, rüyaları, düşleri, bitmeyen özlemleri, hasretleri, derin sevgileri, güzellikleri, çiçekleri, gülümsemeleri, bayramları, yakılan köyleri, köylerinden yükselen dumanları, köylerinin yalnızlıǧı, kelepçeleri, geleceǧi, geçmişi, şimdisi ve sonrası bitap düşmüştü.

Oysa O da, milyonlarla ifade edilen bir halka mensuptu. Ezilen, yok sayılan ve zaman zaman ortadan kaldırılmak istenen, işkencelere, prangalara, kelepçelere, zindanlara, karanlıklara, yağmalamalara, talanlara, linç edilmelere, tecavüzlere, dili, kültürü yasaklara maruz kalan bir halktı.  

Yorgun adamın mazlum halkı, yine milyonlarla ifade edilen başka bir halkla, aynı toprakları paylaşıyordu. Bu başka halk, yorgun adamın halkı binlerce yıldır bu topraklarda yaşarken, bin yıl kadar önce çok uzaklardan sökün edip, geldiler. Yorgun adamın insanları misafirperver insanlardı. Yıǧınlar halinde, çok uzaklardan, at üstünde gelen bu çekik gözlü beklemedikleri misafirlerine; "başımız gözümüz üstüne geldiniz" deyip, ayranlar ikram ettiler, koyunlarını, kuzularını kesip, onları en güzel şekilde aǧırladılar. Ardı arkası gelmeyen sunumlarda bulundular. Söz arasında misafirleri yaşamak için bir yer aradıklarını, isterlerse ev sahipleri ile aynı dini kabul edebileceklerini de söylediler ve öyle de yaptılar. Yorgun adamın insanları oturdukları toprakları, misafirlerini kardeş görüp onlarla paylaştılar. Lakin misafir halk bir süre sonra süzme zeytinyaǧı misali üste çıkıp, ev sahiplerini ezip, bütün insani haklarını gasp ettiler. Yoǧun bir zulüm uygulayıp, barbarlıǧın son kertesine çıktılar. Uzun bir süre sonra ilk gelişlerinde, geldikleri yoldan soluklanıp, susuzluklarını gidermeleri için sunulan ayranı dahi, kendilerinin milli içeceǧi olarak duyurdular.

Sandalyede oturan adam yorgundu. Ali Baba’nın çiftliǧinde bulunan horozlar, kediler ve diǧer canlılar dahi kendi dillerinde gıdaklıyor, ürüyor veya miyavlıyorlardı. Ama yorgun adamın sesi, soluǧu uzaklardan gelen, empatiden bihaber beklenmedik misafirleri tarafından yasaklandı. Her alanda tabular oluştu. Yorgun adamın halkı kardeşlikten, kendilerinin de haklarının olduǧundan bahsettiklerinde, farklı olduklarını her ima ettiklerinde, kafalarına sopa ile vurulup, susturuldular. En aǧır cezalara çarptırıldılar. Kültürlerini anlatma çabasıyla, bunu yaşamaları gerektiǧini, zenginlik ve renklilik olduǧunu dile getirmeye çalıştıklarında da anlaşılmadılar. Birlikte aynı topraklarda yaşayanlardan misafirliǧi bitmeyenler, her zaman tek taraflı olarak kendi kültürlerini dayattılar. O’nun yaşam tarzına iǧne ucu kadar saygı gösterilmedi. Oysa onlar evlerinin, gönüllerinin ve topraklarının kapılarını, misafirlerine sonuna kadar açtılar. Birlikte yaşamayı ev sahibi olarak, kendileri önerdiler. Kardeşçe bir yaşam dilediler. Ama olmadı. Bütün bunlardan yorulan adamın insanları; “ne zaman ki bak benim de kendimce bir kültürüm var dediklerinde,”  Can Yücel’in deyimi ile, “Siz Mem û Zin dersiniz, bizimkiler limuzin anlar” oldu. Mezopotamya’da binlerce yıldır yaşayan, bu kadim halkın kültürüne düşmanlık duyuldu, dilinden tek kelime olsun öǧrenme gereksinimi duyulmadıǧı gibi, dili yasaklandı. Yorgun adamın halkı misafirlerine her şeye raǧmen yine de hep kardeş gözüyle baktılar. Onun kültürüne, çoǧu evrenselliǧi yakalamış, deǧerli yazar, şair, çizer ve sanatçısı ile katkıda bulundular. Yorgun adamın insanlarından biri olan Cemal Süreyya’nın da dediǧi gibi; “Mutlu olmanın yolunu, karşıdakini mutlu etmek sanıyorduk. Çünkü ne kadar mutlu ettiysek, o kadar yalnız kaldık.” Misafiri mutlu edelim derlerken, yalnız kalan, ötelenen, hor görülen, dışlanan ve itelenenler, hep onlar oldular.

Salt onların mutluluǧu için, öncesinde büyük vaatlerle Çaldıran, Mercidabık, Trablus Garp, Kırım, Yemen, 93 harbi cephelerinde, Avrupa kapılarında, Balkan Harblerinde, Çanakkale, Dumlupınar, Kocatepe ve daha pek çok cephede misafirlerinin önüne geçilemeyen histerileri için, omuz omuza savaştılar. Su yüzeyine yazılan vaatler ve verilen sözler, her defasında tuzla buz oldu. Bu arada Memo zaten her zaman ki gibi; iki kat daha uzun süre nöbetteydi, ev sahipleri de birer "kro" ydu. Daǧdan gelen de baǧdakini kapı dışarı edince, misafirlerin dili de, bu deyimle zenginleşti.   

Evet sandalyedeki adam, hem de çok yorgundu. Kendini anlatamamaktan, anlaşılmamaktan, misafirine uzattıǧı kardeşlik elinin havada kalmasından, minik öğrencilerin varlıklarının, her sabah misafirin varlığına armağan olmasından, dünyaya bedel olmamalarından, on yılda açık alınla bir yere çıkamamalarından, asker olarak doğmayı başaramamaktan, yok edilmek istenmesinden ve yok sayılmasından dolayı yorgundu. Onlarca yıldır kokuşmuş, küflenmiş, örümcek ağı bağlamış bilimin uzağında, kafa tasçı, evrensel boyutta kabul görmeyen, garip, 'faşinismus' hastalığının ötesine bir milim gitmeyen, dar görüşlerin; yoǧun ve bağnaz, dikta dayatmalarının, tek tekçilerin - tek millet/dil/bayrak, postal meraklılarının bezginiydi. Rahat ve konforlu bir koltuǧa oturmanın zamanı bir türlü gelmediǧi gibi, kardeşlik hasır örgülü sandalye gibi hep sallanıyordu. Bu nice kardeşliktir, hiç bir zaman için bilinmedi, hayata geçirilmedi. Kardeşlikler her nedense sadece cephede oldu ve derin kazılmış siperlerin ardında kaldı. 
Yorgun adam maviş gözlerini kapattı, tam anlık bir uykuya dalacaktı ki, gıcıklık veren gıcırtılarla gidip gelen sandalyede sendeleyip, yeniden uyandı. İnsanca yaşamaya dair olan düşleri, hayalleri ve rüyaları her defasında fiyasko ile son buluyordu. Yaşadığı toplumun zenofobisi, gün geçtikçe daha da artıyordu. Sandalyedeki adamın, tarifsiz tarihi bir kırgınlığı, küskünlüğü vardı ve çok yorgundu. Hasır sandalye de bir o kadar yorgundu.

Amsterdam, 3 Aǧustos 2013

BARIŞ ÇİÇEĞİ

BARIŞ ÇİÇEĞİ

“Alacanım – Murathan Mungan

alacânım,
mil yeşili gözlerin
dindirdi gözlerimi
kaç körü birden öldürdün bende
mahsur kaldım, eksik oldum, kapına düştüm
ben yandıkça
ezber ettin ayazın demirini
alacânım,
indi mi göğsüne heves?
hangi duvarın halısında
gördün, bildin, vurdun beni
kaç ormandan geçti
içinde kaybolduğumuz o büyük takip
içimizde bunca gurbet dururken
yol ettik uzaktaki sılayı
şimdi burdayız
kanlar içinde
alacânım
indi mi göğsüne heves? “

Kısa parmaklı yumuk avuçlarımı  yukarılara kaldırıp, olabildiǧince yaradana yakın kılmaya çalışıyorum. Yıllardır yaptıǧım gibi, gören tek gözümü iyice açarak, oldukça yükseklerde bulunduǧuna inandıǧımız Tanrıya, kendimce çaktırmadan, ayyuka çıkardıǧım, hani kısa bir tarifle, bir önceki cümlede gözlerinizin önüne de getirdiǧim, ellerime altan bakıyorum. Kendisi için dua ettiǧim, benim dilimden sizlerin okumanız ve aynı duyguları paylaşmak amacı ile bu satırları yazan, Camilili Aydın’ın meşhur anasıyım ben. Kabul eylerlerse, hiç bir fark gözetmeksizin bütün dünya insanlıǧı için her fırsatta dua ediyorum. Elimden gelen sadece bu. Haksızlıkların karşısında yüksek burçlu, dimdik bir kale gibi durmayı ben de isterdim. Kendimce susmayışımın nedeni, her insanı kendim gibi-insanlıǧa ait görmemdendir, haykırışım pek yüksek olmasa da.

“etimdeki eksik yangın, sindi yüreğim
seyreldi tenim sahtiyan tarih
mahsur kaldım, meçhul oldum, şehit düştüm,
alacânım,
indi mi göğsüne heves?“ 

Namım bir hayli yayıldı, bu benim kim olduǧumu biliyorsunuz artık demektir, Kör Zewe. Saǧ olsun, ömrüne bereket oǧlum, pek bi sever beni. Yalvarırım; yine sen mi diye, kendi kendinize söylenmeyin. Daha önce de, oǧlumun yazdıǧı bir kaç öyküye konu oldum. Ne yaparsınız, “her insanın bir hikayesinin olduǧu“ söylenir, bu durumda; benim biraz fazlaca demek ki. Bir yandan da, oǧlum da yazmak için konu mu bulamıyor nedir, iki de bir beni konuşturuyor, diye düşünmüyor deǧilim. Yaşlıyım artık, konuşmaya bile mecalim yok desem yeridir. Ama anne yüreǧi dinmek nedir bilmez ki. Daha önceleri de uzun uzadıya anlattım. Bırakın oǧlumun yazdıǧı birbirini kovalayan satırlar; çimen yeşili, deniz mavisi, kömür karası, ela, soǧuk kış aylarında kebabı dahi yapılan kestane rengi, güzelim gözlerinizin önünden su misali akıp, gitsinler. Sizler de bilirsiniz ki; söylenecek, hele de annelerin dile getireceǧi, aktaracaǧı, içini dökeceǧi pek çok konu her daim var oldu. Bi yol, bir şeyler daha anlatmama müsaadeniz olsun.  Sıkılacaǧınızı sanmıyorum, genç ve yaşlı, çeşitli ömür aralıklarında olan hanımlar ve de beyler. Demem o ki; anlattıkça, daha bir rahatlar gibi olur anneler. Söylenmesi gerekenler dile getirildikçe; anlatımların etkisi, yufka ekmeǧe çırpılan serin ve berrak su gibi gelip yerini bulurlar. Serpiştirilen su damlacıkları yufka ekmekte ve gönüllerimizde kadifemsi bir yumuşama saǧlar. Ardından evlat sevgisi ile dopdolu olan kalplerimizin yaǧları, ansızın eriyiverir.

“alacânım,
rahat et ben gölgene ilişeyim
her belanı ben göreyim
yüreğimi ihbar et,
bana bir uçurum ver, gideyim
alacânım,
indi mi göğsüne heves?
biliyorsun adımın kıblesini
bir meşhur hâfızla, meşhur bir şehvet
alacânım,
şuramda sinsi bir sızı
gel öldüğümü farz et
senden gelen her habere
canımdan uçurduğum şahin
pençesinde kaldı bileğim, yazım, harflerim
bir yanım onla uçtu, sende kaldı, ben bittim
alacânım,
indi mi göğsüne heves? “

Oǧula ve kıza dair olan renk yelpazesi nakışlı heybelerimizin yükü; özlem, umut, güzellik, barış, saǧlık, başarı ve var olan bütün iyi dileklerdir. Her anne yüreǧinin bir kıyıcıǧında, kutsal bir emanet gibi, kendisini de ayakta dimdik tutan, bütün bu hisleri sımsıcak saklar. Gönüllerinden evlatlarının her geçişinde; Dünya yuvarlaǧının her santimetre karesine karşı kocaman gülümser. Yüreǧi alaca kanatlı bir kuş olur, pır pırlarla, masmavi okyanusları andıran semalarda telaşla uçar ve tekrar sol göǧsünün altındaki, sıcak yuvasına usulca döner.

“alacânım,
yakılmış bir köyün adıydı adın
görmedi kimse
içinde ben de yandım
o gün bugün kalbimin doğusunda tüten duman
nerede olursan ol göğündeyim kanlı tarih her zaman
Mardin'im, Midyat'ım
ah benim altından avaze sesim
kardeşlerimdi ölen de, öldüren de
aranızdaki duvarda
gömülü kaldı“ 

Gönül istemez mi ki; koşullar el verse, çocuklarımız hep yanı başımızda, bir seslenme mesafesinde ve gözlerimizin önünde olsalar. Hasretlik hepten yer edinmese. Yüz yaşına da gelseler, yine de çocuk olarak gördüǧümüz evlatlarımızla, aramızdaki mesafeler daha kısa olsa. Baǧrımız yanmasa, gözlerimiz buǧulanarak her an uzak yollara takılı kalmasa ve aklımız onlara yönelik kaygılarla meşgul olmasa. Konu çocuklarımız oldu mu, bu derin bir iç çekiştir ve istemlerin ardı arkası gelmez. Onlar içinde yer aldıǧı bir hayal dünyasında yaşar, her şeyin en iyisini ve güzelini bütün benliǧinizle istersiniz.

Bizlerden birer parça olan varlıklarımızı, büyük güçlüklerle büyütüp saldıǧımız, kurtlar sofrasını andıran yeryüzünde; güzellik, huzur ve barış olsun istiyoruz. Defolsun kurtlar, bu diyar onlara dar olsun. Gözlerimizin bebeǧi, en deǧerlerimizin "karınca kararınca" bir yaşam sürdürmeye çalıştıkları dünyanın dört bir yanında, edindikleri imkanlar dahilinde, güzelliklerden ibaret, yeterince insani bir hayatları olsun.

“etimden uçurduğum uçurum
meşhurdum, meçhuldüm, mahsurdum
bir hâfızken eskiden
mecnun kaldım şimdi
aşktan, senden, kendimden
n'olur sevmeden öldürme beni
alacânım,
söyle, indi mi göğsüne heves“

Gün geçtikçe paylaşılamayanlar daha da çoǧalıyor. İnsanın kıymeti harbiyesi çer çöpün yanında tuzla buz oluyor. Hoşgörünün çok uzaǧına düşenler, bir çakıl taşını dahi paylaşılamayacak hale geliyor. Derken fındık kabuǧunu doldurmayacak, olur olmaz konularda hır gır çıkartılıyor, gayri insani bir kavga- döǧüştür almış başını gidiyor. Kum gibi yitirilen insanlık oluyor ve köküne hepten kibrit suyu dökülüyor. Durdurulması istenmeyen, kardeş kanı günümüze deǧin oluk oluk akıtıldı. İnsanlarımıza birilerinin bütün dünyaya bedel olduǧu, söylenirken etekleri kimsesizleştirilen daǧlara büyük harflerle  hayasızca başka renkler, diller ve kültürler hiçe sayılarak, bir ırka mensup olmanın, anlaşılamayan dar hacimli kafalılıǧın, ilimin çok uzaǧına düşen ve ırkçı duyguların getirisi ile duyulan bir mutluluk yazıldı. Semboller uǧruna insan kanın dökülmesi kutsanır hale gelindi. Bu daǧların başlarında binlerce yoksul genç kurşunlara, bombalara hedef oldu.

Paylaşılamayan neydi, ne oldu. Kardeşçe, barış ve huzur içinde yaşamak varken, belli grupların çıkarları doǧrultusunda, fakir, biçare ve bu kavganın çok uzaǧında, en hafif bir ilintisi, zerre kadar bir faydası olmayan insanlar, yıllarca acımasızca birbirlerine kırdırıldı. Cenazeler her daim yoksul semtlerin-köylerin eǧri minareli, bir kaç Isparta halısının serili olduǧu, Ahşap çerçeveli büyuk bir saatin gonladıǧı camilerde, başı kapalı kadınlar ve kirli sakalları ile şapkalı, aǧızlarındaki çürük dişleri sararmış kırsal kesimden erkekler tarafından kaldırıldı. Çocuklarının ne uǧruna ve ne için öldüklerini dahi bilemediler. Yıllarca süren yaslar tutuldu, yürek parçalayan aǧıtlar yakıldı. Vatan-Millet-Sakarya’da “ellerinin biri yaǧda, biri balda“ olanlar, oturdukları barlardan, uzandıkları sahillerden istiflerini bozmadan, cepheye sürdükleri, ömürlerinin baharında olan binlerce yoksul genci, vicdansızlıklarının sor kertesi ile kara toprakların altına yolladılar. Yaşanan ve devam edegelen zulüm, işkence, yakılan binlerce köy, sürgün edilen milyonlar, kesilip anahtarlık yapılan insan kulakları, yedirilen dışkılar, tecavüzler ve akla gelebilecek her türlü vahşilikler. Hat safhada kalmayı sürekli başarıp, kol gezen bir iǧrençlik. Dik tutulan başlar, yoksulların bir araya gelemeyen yakalarına iliştirilen şeref madalyaları, büyük puntolarla gazetelerde „on oǧlum daha olsa, onları da vatan uǧruna kurban ederim“ başlıkları, ölümlerinin ardından bir kaç günlüǧüne baǧlanan kesik elektrikler ve yıkılmakla yüz yüze gecekondularda, salındıkları evlerden daha büyük bayraklar. Onlarca yıldır kendisini yok eden bu gidişatı sorgulamayan, kutuplara ayrıştırılan bir halk. Kardeşlik yerine, düşmanlıklar, dayatılan gri tekdüze renkler. Koparılan çiçekler, dikenlikler haline getirilen gül bahçeleri. Başka dillere, melodilere, kültürlere, farklılıklara kapalı, gözler, kulaklar, aǧızlar ve duyular. Zerre kadar olsun, başkaları ile deǧil empati kurma gereǧi duymak, akıllarına dahi getirmeyen, gocunmayan ve bundan bihaber, saǧlıklı düşünemeyen kitleler.

“İSTEMEDEN ASKERE GİDEN BİR ASKERE ŞİİR

Korkmaktan
korkarak
gitti oraya
(Aman tanrım, köyümde
bıraktım kadınımı...)
Utanarak
gitti oraya
(Aman Tanrım,belki de bir çocuk öldüreceğim,
benim de iki yavrum...)
Oraya gitti
başkası istedi diye,
Oraya gitti ama
ne cesareti onundu
ne de nefreti-hiç
onun olmamıştı ya
Başkasının öfkesi
bulaşınca ona
o da öldürdü, öldürdü.
Ta ki bir gün
-bir hakaret gibi gelen
tam güneşi varken, umudu varken
kadını varken
oğulları anası ve mektubu
her şey varken
tepesine düşene dek
gagası sarı
kuyruğu kırmızı
korkunç bir kahkaha ile
el bombaları

Rui Nogar“

Camilili Aydın’ın pek bi sevdiǧi annesi, ben meşhur Kör Zewe derim ki; insanlıǧa reva görülen kötülükler olmasın. Barbarlık ve bunca vahşet artık bir son bulsun. Gayri insani olan her oluşuma, gayrık yeter denilsin. Binlerce yıldır, pek çok medeniyete ev sahipliǧi yapmış olan Anadolu’nun yorgun topraklarında yer alan, Türk, Kürt, Laz, Ermeni, Arap, Çerkez, Süryani ve diǧer milliyetlere yakışan budur. Ciǧerlerimize zeytin dallarının mis kokuları dolsun, pencerelerimizi barış çiçekleri süslesin, insanca yaşam milyon bin yıl sürsün, en büyük dileǧim; kardeşlik, barış ve huzur her daim olsun.

Amsterdam, 28 Temmuz 2013

ŞİİRİM GELDİ – ŞİİRİMSİ DUYGULAR...

GÜLDEREN

Güzeller güzeli ülkemin,

Karlı yalçın dağlarının,

Sarp kayalarının,

Gökkuşağı çakıl taşlarının,

Altın kumların arasından,

Olanca coşkun 
Ve billur berraklığınla, 
Süzülde gel.

Gel candan öte canım,

Bal kokulum,

Kızıl güller derenim,

Güller güzeli gülderenim.

Süzül ki yüreğime,

Canlansın yaralı-bitap yüreğim.

Dol ki kalbime,

Ipışıl geleceğimizi,

Kal ki yüreğimde,

Halkımın baştacı eylediği kavgasını,

Damla damla ak ki kalbime,

Ezilmişliğini biçare insanımın,

Anlatayım sen güzelime.

Hani dilim döndüğünce,

Hayasızca yok edilişini,

Yılanları bin yıl yaşatan

Vurdum duymazlığını,

Milyarlara varan,

Dünya insanlığının,

Kıpırdamayan kıllarıllarıyla,

Payeli sözde aydınların,

Demokrat görünümlü dinazorlarıın,

İnsanım diyenlerin,

Kahreden onursuzluğunu.

Dillendirmeye çalışayım sana,

En nihayetinde mutlak kazanacak olan,

Halkımın salt insanlıktan yana,

Mütevazi ve de alabildiğine insani rüyasını...

Amsterdam, 6 Mayıs 2006