BLINDE ZEWE

BLINDE ZEWE

Mijn naam is Zewe Heci. Ze zeggen dat ik rond 1937 geboren ben. Maar ik weet niet in welke maand of in welk seizoen. Mijn kindertijd en mijn puberteit ging gepaard met veel moeilijkheden. Ik heb mijn moeder niet gekend daar zij stierf toen ik nog een baby was. Ik heb zelfs geen foto met haar erop gezien. Wat was zij voor een vrouw? Was ze mooi of was ze lelijk? Ik weet niets. Had ze maar een keer mijn haren natgemaakt en gekamd. Ze controleerde mijn haren niet op luis. Ze was er niet om mij op te pakken, bezorgd, toen ik bij toeval struikelde of viel en ook niet om mijn bloedende knie te verbinden. Er was geen dag dat ze mij in haar armen nam en me tegen haar aandrukte en zei ‘mijn kind'.
Al twintig jaar ben ik aan een oog blind. Om deze reden noemen een aantal mensen uit het dorp mij Blinde Zewe. Zoals altijd werd ik wakker bij het aanbreken van de dag. Qua duisternis maakt het dan niet uit of je een of twee ogen hebt. Heel snel ging ik me ritueel wassen en was ik klaar voor het gebed. Ik bad heel snel, misschien wel in een wereldtijd, maar dat blijft onder ons. Ik weet zeker dat ik in een wie-het- snelst-kan-bidden wedstrijd als eerste zou eindigen. Het duurde twee minuten. Ik bad zo snel mogelijk. Ik zei een aantal gebeden waarvan ik al jaren de betekenis niet ken in een adem achter elkaar op. Zoveel gebeden ken ik niet. Het aantal gebeden die ik ken kon je op de vingers van een hand tellen. Ik heb niets met moeilijke gebeden zoals Tepetyede hebil nebil. In het dorp Camili is er geen plaats voor Tepetye.
Stukjes van mijn kindergebeden ken ik wel. De "Süphanake - kul u vellahu ehed ve elhem" soeras. Deze gebeden bad ik heel snel en als laatst zegde ik de soera elhem - fatiha op en zo bad ik bij het aanbreken van de dag.
Het belangrijkst is de intentie. Volgens mij maakt het niet uit of je een of tien gebeden opzegt, zolang je maar een rein hart hebt. Onze eeuw is de eeuw van de communicatie. Een bericht die ik wil versturen komt altijd aan. Ik hou de score van mijn zonden en beloningen niet bij. Om eerlijk te zijn, kan ik lezen noch schrijven. Ze zeggen dat er op bevel van Allah ambtenaren zijn die zich met deze zaken bezighouden, Aan hun de taak om de standen bij te houden.

Mijn knieën, o mijn knieën, de pijn is niet uit te houden. Al jaren is er botontkalking in de gewrichten van mijn knieschijven. Het komt door de ouderdom zou ik zeggen, maar het voortschrijden van de jaren is niet alleen de oorzaak. Ik ontken niet dat de oorzaak voor een belangrijk deel bij mij ligt.
Al zouden de voeten van ijzer zijn, dan zouden ze onder het gewicht van de vele kilos ook ontkalken. Vanwege mijn voeten zijn er mensen die mij manke Zewe noemen. En wat dan nog.
Ik wou graag de afmetingen van de ideale vrouw, 90-60-90, hebben. Maar deze maten heb ik nooit gehad. De hele dag door wrijf ik met mijn handen over mijn knieën. Ik hoop maar dat het wat helpt en zonder ervan genoeg te krijgen doe ik dit altijd. Maar veel helpen doet het niet.
Ik kan het zien met een oog accepteren, maar de pijn in mijn knieën is niet uit te houden. Ik heb geen vijanden, maar dit wens ik ook hen niet toe. Noch medicijnen, noch behandelingen hebben verbetering gebracht. De pijn is een deel van mijn leven geworden.
Buiten schijnt de zon, die je verwarmt, fel. De warmte is goed voor mijn knieën. Om deze reden ga ik naar buiten en probeer ik van de zon te profiteren. Maar ik moet niet te lang in de zon blijven, want dan krijg ik last van een te hoge bloeddruk.
En dan is de lente daar met al zijn schoonheid. Drie weken geleden heb ik in onze kleine tuin voor de deur uien, waterkers, peterselie, komkommer en toamten geplant. De uien worden al groter, de anderen nog niet
Laat ik wat brood van filodeeg en wat zout halen en het voor het eerst dit seizoen een ui opeten. Trouwens, ik heb redelijk honger. Met pijn in mijn knieën ben ik al strompelend naar de tuin gekomen. Mijn god, wat is het weer heerlijk! Een beangstigende stilte heerste er. Ook de vogels vlogen en floten niet. Alleen een lelijke uil die op een tak was neergestreken en die diep in gedachten verzonken was. Hopelijk positief.
De hemel was harstikke blauw, helder en uitgestrekt. De omgeving was stil. Alle buren hadden zich in hun huizen teruggetrokken. Terwijl ik dit zeg begon onze imam uit Bitlis met melancholie in zijn stem en met een Koedrisch accent die ik zo leuk vind, de ezan; Allah is groot, Allah is groot
De uil die op de tak was neergestreken, sloeg tegen zijn wil in zijn vleugels uit en vloog weg zodra hij de ezan hoorde. Ik keek hem na zonder daar enig belang aan te hechten.
Even later snelden de mannen naar de moskee. De binnenplaats was, zij het een beetje, groen. Er groeiden hier en daar bomen voor de huizen. Hoe langzaam ook, het beeld van het dorp verandert, de mensen veranderen. Godzijdank een verandering ten goede.
Hoewel met een oog, zie ik heel hoog een nogal groot vliegtuig die een spoor achter zich laat. Wie weet wie erin zit. Dit vliegtuig scheidt geliefden van elkaar, maar brengt ook geliefden bij elkaar. Heel raar dat in een en dezelfde vliegtuig mensen zitten die hun geliefden achterlaten of naar hun geliefden worden gebracht. Heel vreemd dat blijdschap en gebroken harten in een ruimte adem halen. Moge zij die naar hun geliefden gaan hen in blijdschap ontmoeten en moge Allah hen met een gebroken hart volharding schenken.
Een van deze vliegtuigen nam jaren geleden onze oudste zoon mee naar een ver land. Ik huilde omdat hij niet meer bij ons was. Al jaren zijn de tranen van mijn ogen zo groot als kralen geworden vanwege de grote afstand. Om deze reden denk ik dat ik aan een oog blind ben geworden. Maar mijn zoon vindt van niet. Hij zegt dat het komt van teveel zout eten. Hij stelt dat het huilen precies het tegenovergestelde is, het is juist gezond. Misschien is het ook wel zo. Ik weet het niet.
Maar voor een moeder valt het zeer zwaar om van je kinderen gescheiden te zijn. Dit is de zwaarste straf die je een moeder kunt geven. In deze wereld worstelt zij om hun groot te brengen; om van elk van hen een goed mens te maken doe je wat je kunt en dan zie je opeens dat de vogel gevlogen is. Als de kinderen weten hoe ze terug moeten keren, dan hoef je je geen zorgen te maken. Maar het is niet aan hen, Het leven is ingewikkelder geworden. De wereld is kleiner geworden. Daar waar een mens zijn maag vult, dat wordt zijn vaderland. Als jullie wisten hoe zeer ik wou dat hij bij me was. Ondanks het feit dat hij in het buitenland zit, is hij mij weinig tot hulp geweest Als hij het had gewild, had hij al lang iets gedaan. Maar hij heeft niets gedaan. Misschien kon hij het wel niet. Het geeft niet. Je kunt niet boos worden op je kinderen.
Een oog is voor mij genoeg. Maar de wereld en de mensen aanschouwen met een oog is vermoeiend. Uit één raam kijken is ook niet leuk. Hoe dan ook, god zij dank kan ik zien. Ze zeggen dat het nog slechter dan slecht kan zijn. Moge Allah mij daartegen behoeden.
Alsof een zoon niet genoeg was, heeft Bilo ons verlaten. Hij is dezelfde weg ingeslagen. Zij die achtergebleven zijn, zijn nu getrouwd. Zij hebben vrouwen en kinderen en wij blijven met z'n tweeën met onze gebreken alleen achter.
Mijn man Heyder ging met zijn veertigste met pensioen en hij vond dat hij te oud was om nog de rest van zijn leven te gaan werken (Moge Allah ons blijven voorzien in ons dagelijks brood)
Zoals jullie weten is er in onze Koerdisch taal een uitdrukking: "bı fısa hemam germ na bı' : met het scheetjes laten wordt de hamam niet warm. Als je iets wilt bereiken, moet je de handen uit de mouw steken en dan bereik je wat. Als je lui rond huis hangt, niet.
De uien in onze tuin groeien als kool en zijn groen. Je wilt ze eigenlijk niet uit de grond halen. Ik nam een handvol groene ui en deed het op het brood en zoals altijd met veel zout bestrooid en daarna rolde ik het op. Ik ging zitten met mijn hoofd in de schaduw. Zoals u al waarschijnlijk denkt, zat ik niet lekker in mijn vel. Als het gemis, het verlangen er niet was, dan zou het beter zijn.
Met het hiervoor genoemde vliegtuig vloog ik een aantal keren mee. De eerste keer dat ik met een vliegtuig vloog was op bedevaart naar Mekka. Het moest toch een keer van komen. Het is wel erg vermoeiend en vol problemen. En dan heb ik het niet over het gooien van stenen naar de duivel
Er is natuurlijk geen duivel. Wel een hele grote kei. Je moet stenen naar deze grote kei gooien die je tegen betaling van de Arabieren krijgt. De joden hebben de naam om goede handelaren te zijn, maar de Arabieren kunnen er ook wat van. Ze weten immers stenen aan je te verkopen!
Stenen zijn handel. Daaruit bestaat deze gebeurtenis. Iedereen probeert zoveel mogelijk stenen te gooien om zo punten bij Allah te scoren. Ik weet het niet zeker , maar het lijkt me dat hoe groter de steen, hoe meer punten je scoort. Je moet in totaal zeven stenen gooien. Maar je hebt ze die meer dan zeven stenen gooien.Hoe meer stenen je gooit, hoe meer beloningen van Allah je krijgt. Daar is het krijgen van een beloning heel gemakkelijk. De stenen die ik heb gegooid, hebben niets geraakt. Hoewel je met een oog goed kunt richten is het mij echter niet gelukt. Als ik dit van tevoren had geweten, had ik een grote kei ergens in het dorp laten zetten en erop geoefend.
Het is er zo druk dat als je valt ze pardoes over je heen lopen. Dit overkwam mij bijna. Je moet altijd op je hoede zijn. Het oog van de mens kijkt niet naar leeftijd. Zonder medelijden lopen ze over je heen. Ik heb daarnet mijn man onrecht aangedaan. Mijn man trok aan mijn arm en redde mijn leven voordat ik onder tientallen voeten zou zijn vertrapt. Ik had bijna de woede van de duivel op mijn hals gehaald. Als een van de stenen doel had getroffen, dan was ik nu dood geweest. Allah heeft mijn man kracht geschonken waardoor hij mij redde van de vele voeten die mij zouden hebben vertrapt.
Na Saoedi-Arabië ben ik drie keer naar Nederland geweest. Het klinkt misscheien wat opschepperig, maar dat is niet mijn bedoeling. Eurpoa zien is mooi en de moeite waatrd. Natuurlijk zijn er negatieve aspecten.
Iedereen is verantwoordelijk voor zichzelf, niet voor anderen. De schaamte, de zonden en beloningen van iemand zijn persoonlijk. Je leeft voor jezelf. De mens is, met name de ouderen, alleen. Zij proberen hun alleen zijn op te vullen met honden of katten. Dank je wel, mijn zonen, voor de rondleiding in België en Duitsland, ondanks mijn oog en manke voet. Nederland is een ontzettend vlak land met weiden en velden. Hier is de groen een andere groen. Er is geen millimeter grond dat niet door de mens is aangeraakt. Alles is in cultuur gebracht en netjes verzorgd. Eigenlijk is er veel moeite in gestopt. Mijn neef Hüsso was een keer in Nederland geweest en was helemaal weg van de weilanden en velden. Zulke prachtige weilanden om je schapen te laten grazen.........
Duitsland is een reusachtig land. Het is erg ontwikkeld, de wegen, de spoorwegen en de miljoenen bruggen. Toen ik de Dom van Keulen zag, was ik enorm verbaasd. Wat een pracht en praal. Als je er naar kijkt, dan word je duizelig. Het is een huis van God en daar heb ik al mijn favoriete gebeden opgezegd. Terwijl wij de Europeanen loven om hun technische successen en hun openheid, zijn zij aan de andere kant pessimistisch. Vervloekt zij het geloof, maar techniek en ernst, dat is heel wat anders.
Je hoeft het geloof van mensen niet te vervloeken, het is zijn geloof. Hij mag geloven wat hij wil, zolang je daarmee anderen geen schade berokkent. Je moet elke geloofsovertuiging respecteren.
Ik dwaal af. De schaduw van ons schuurtje wordt steeds langer. Mijn voeten zitten niet in de zon. Ik moet eigenlijk verder gaan. Het is precies goed zo. Ik zit met mijn hoofd in de schaduw, maar met mijn voeten in de zon.. De warmte bevalt goed. Eigenlijk moet ik geen hete pepers eten. Ik heb een maagzweer. Mijn maag is een probleem. Jaren geleden heb ik mijn gal laten weghalen. Ziekte komt je zo aangewaaid. Het kost niets. Mijn lichaam is een zuurkoolvat vol ziekte en gebreken. Ondanks al mijn gebreken en pijn probeer ik de pijn voor mijn kineren met alle moeite te verbergen. Moge hun harten niet met pijn gevuld worden. Ik wil niet dat ze verdrietig zijn. Als moeder moet je proberen je kinderen jouw pijn niet te laten voelen en moet je het in je binnenste wegstoppen. Niet iedereen kan dit. Met de tijd wen je aan pijn, maar niet aan de scheiding van moeder en zoon. Je denkt voortdurend aan ze. Je ziet ze dan weer wel dan weer niet in je gedachten. Met die beelden breng je de tijd door. Als je het over scheiding heb, dan heb je het over de scheiding van geliefden. De meeste liedjes gaan hierover. Omdat ik dit niet ken, kan ik niet weten hoe moeilijk het is. Je moet kracht hebben. Maar het verlangen naar je kind kan niet worden beschreven. Je ogen zijn gericht op de weg. Je kijkt telkens naar de weg om een teken van hun komst te kunnen zien. Je wacht en wacht. Mijn God, wat is het toch een raar gevoel. De tijd en de wereld staan stil. Met het verstrijken van elke seconde brengt je dichter bij hen. Je hart gaat sneller kloppen. Dan word je overmand door een gevoel dat ze niet zullen komen.
Op een dag die ik nooit zal vergeten was mijn oudste zoon vijftien jaar. Op school zag hij al het schrijven van iedereen op de muren. In Ankara heb je muren volgeschreven maar in ons dorp in het geheel niet. Hoe kan dit dan, dacht hij bij zichzelf. Op die dag ging ik naar de buren. Het was donker geworden en ik ging van mijn buren naar huis. Maar wat zag ik daar , bij God, onze zoon had een stuk doek in zijn handen en hij probeerde iets op de muur te schrijven door het doek in een pan met verbrande vet te dopen.Toen ik dit zag, raakte ik totaal verward en viel van angst flauw op de grond. Ze hebben met veel moeite bij kennis gebracht. Iedereen schrok van mijn flauwvallen. Dat kreeg ik later te horen. Hij had op de muur ‘weg met dit en dat"geschreven. Behalve God heeft niemand het gezien. We hebben die woorden die met een doek gedoopt in verbrande vet waren geschreven, van de muur afgehaald met een steen tot laat in de avond. De vermoeidheid en de angst speelden ons parten. De angst van die dag staat me nog steeds bij.
Het was de periode waarin links met rechts af en toe slaags raakte. Hierdoor had iedereen het zwaar te verduren. Je kon zonder reden worden opgepakt en jarenlang achter de tralies verdwijnen. Mijn oudste zoon probeerde mij het te vertellen. Die woorden waren de reden dat miljoenen Duitsers, Italianen en Spanjaarden de dood vonden. Mensen die zo dachten (ik kan het niet opbrengen hen geen mens te noemen), gooiden mensen levend in een oven. Omdat hun kleuren, hun ideeën, hun ras, hun taal en andere waarden anders waren. Volgens diezelfde mensen was hun ras de beste ras. Wat een onzin. Ze moeten zich schamen. Hoe kan nu zoeits? De mens is een mens en dat moet toch geen verschil uitmaken? Die verwrongewn ideeën zullen bij bewuste jongeren geen post vatten.
In het dorp is iedereen eigenlijk familie van elkaar. Gewoon een heel grote familie zijn we.We delen elkaars verdriet om zo de pijn te verzachten en we moeten onze genegenheid versterken door het met elkaar meer te delen. Verwantschap en vriendschap vereisen dit. Als we het slecht hebben, moeten we bij elkaar terecht kunnen. Moge het goed met een ieder gaan. Moge een ieder gelukkig zijn. De levensomstandigheden zijn meer dan moeilijk. Moge Allah hen bijstaan. Moge wij onze mensen niet met armoede bestraffen.
De tijd schrijdt voort. Laat ik opstaan en naar binnen gaan. Misschien komt er een buur langs die wil weten hoe het met ons gaat. Het zou goed zijn om sterke thee te zetten. Laat ik dat doen. Dat is goed tegen ui en verdriet van het gemis. Ik zal flink wat thee zetten. Zij die langs komen, krijgen een glaasje helder thee.
Ach, waren mijn kinderen maar hier. Mijn oudste zoon bleef in mijn hoofd zitten. Hij kon toch die vervloekte woorden toch niet op de muur hebben geschreven? Als hij hier zou zijn, zou hij het niet met verbrande vet schrijven Hij zou er geld tegen aan gooien en rode verf halen en een kwast beetpakken en in de blik met rode verf dopen die ik dan zou vasthouden. Wat zou het als hij overal weg met ............ weg met....... weg met alle slechte dingen zou verven
Het gescheiden zijn van je geliefden is erger dan de dood, het mank zijn, een maagzweer, hoge bloeddruk, ouderdom en andere gebreken. Laat de rest van mijn leven niet bestaan uit het vol verlangen uitkijken naar de komst van onze kinderen.

Aydin Yilmaz
aydin1960@live.nl
Vertaald door: Peter van Dijk